کد مطلب:211365 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:111
درس معاشر و انتخاب همنشین خوب
یكی از آثار تحول عصر امام جعفرصادق علیه السلام اختلاف افكار و عقیده بود كه موجب تشتت آراء و انحراف اعمال می شد - مخصوصا در جانب داری امویان و مروانیان و پیروی افكار ملل و نحل مجموعا اجتماع مسلمین را به مفاسد اخلاقی سوق می داد وامام صادق علیه السلام از این انحراف فكری جلوگیری كرد به تعلیمات عالیه و پرورش مهذب و پاك خود شاگردان و اصحاب خود را به فضایل تربیت
[ صفحه 187]
كرد و اندیشه آنها را به یك نهج مستقیم روشن و رضایتبخش ارشاد و هدایت كرد یكی از تعلیمات امام در این روش ارائه طریقه معاشرت و اختیار مصاحب و جلیس بود كه فرمود ارزش آدمی به مصاحب و جلیس او به دست می آید.
قال (ع) وطن نفسك علی حسن الصحابة لمن صحبت
یعنی مقدار و ارزش شخصیت خود را در حسن مصاحبت تو می شناسند و از همنشین تو به روحیه تو می رسند.
ولما كان حسن الصحبه كثیر المسالك و قد یجهل المرء افضلها سلوكا - علمنا كیف تحسن صحبة من تصحب.
قال (ع) حسن خلقك و كف لسانك و اكظم غیظك و اقل لغوك و تغرس عفوك و تسخو نفسك. [1] .
می فرماید اخلاق خود را نیكو سازید و زبان خود را حفظ كنید - غضب و خشم خود را فرونشانید و كمتر سخن بیهوده گویند بذر عفو بنشانید و نفوس خود را به گذشت سخاوتمند كنید.
فرمود خوش بیانی و شیرین زبانی شما مستلزم این است كه دوستانی اطراف شما جمع شوند و این زبان خوش همنشین خوب بار می آورد و تربیت می كند و كم كم این غریزه طبیعی عادت ثانوی می گردد.
امام صادق علیه السلام می فرماید ممارست در حسن كلام و شیرین زبانی و خوش بیانی كم كم شعار دائمی می گردد و صاحبش را به حسن خلق و طلاقت بیان و فصاحت و بلاغت شهرت می دهد و ساده تر آنكه اگر انسان ممارست و مراقبت كند كه هم خوب حرف بزند و هم حرف خوب بزند فضیلت شهرت می یابد و مردم برای حرفهای خوب او و سخن گفتن او جمع می شوند در نتیجه نصایح او را هم می شوند و خود مشعل فروزانی برای اصلاح حال مردم می گردد.
آنگاه دنباله این سخن فرمود:
یا شیعة آل محمد لیس منا من لم یملك نفسه عند غضبه و من لم یحسن صحبة من صحبه [2] .
[ صفحه 188]
یعنی از ما نیست كسی كه نتواند تملك نفس خود نماید و خویشتن دار باشد و از ما نیست كسی نتواند به سخنان شیرین خود همنشینان خوبی جلب و جذب نماید فرمود وقتی دوستان و همنشینان خود را شناختند آنها را به آزادی و فضیلت یاد كنید حفظ غیب آنها را داشته باشید و با عواطف و مكرمت با آنها رفتار كنید.
مفضل بن عمر به سفر رفته بود وقتی برگشت امام صادق علیه السلام به دیدن او رفت فرمود من صحبك؟ رفیق تو كی بود - مفضل گفت رجل من اخوانی یكی از برادران دینی من بود فرمود تو با او چه كردی؟ گفت اول او را نمی شناختم و مقام و مرتبه او را نمی دانستم فرمود اما علمت ان من صحب مؤمنا اربعین خطوة سأله الله عنه یوم القیامه.
آیا می دانی كسی كه با مؤمن چهل قدم راه برود خداوند روز قیامت از حق او سؤال می كند؟!
در این بیان امام علیه السلام درس معاشرت و طریق تحكیم مبانی دوستی و برادری را می دهد می فرماید دو مؤمن با هم باید جوشش و كوشش داشته باشند یكدیگر را بشناسند با هم در امور دین و دنیا كمك و یار و معین باشند - از هم قهر و بریده و دور و بی عاطفه نباشید بلكه مأنوس - مألوف دوستی صمیمی برادر - برابر - با گذشت در حق یكدیگر باشید - مؤمن باید نسبت به مؤمن آینه ای باشد كه حسن و قبح خود را در آن بیند امتیاز مسلمین عموما و مؤمنین خصوصا در سایر ملل مانند یهود و نصاری كه بسیار بی عاطفه و خونسرد و بیگانه و نجیب هستند - این است كه عوامل و رفاقت و مصاحبت و دوستی و حمایت - معاضدت مساعدت با هم داشته به انعام و اكرام - اطعام - تحف و هدایا به مساوات مواسات - انفاق و ایثار و صلات و جوائز و غیره با هم جوشش و كوش دارند گرم و دارای عواطف متبادله باشند.
[ صفحه 187]
كرد و اندیشه آنها را به یك نهج مستقیم روشن و رضایتبخش ارشاد و هدایت كرد یكی از تعلیمات امام در این روش ارائه طریقه معاشرت و اختیار مصاحب و جلیس بود كه فرمود ارزش آدمی به مصاحب و جلیس او به دست می آید.
قال (ع) وطن نفسك علی حسن الصحابة لمن صحبت
یعنی مقدار و ارزش شخصیت خود را در حسن مصاحبت تو می شناسند و از همنشین تو به روحیه تو می رسند.
ولما كان حسن الصحبه كثیر المسالك و قد یجهل المرء افضلها سلوكا - علمنا كیف تحسن صحبة من تصحب.
قال (ع) حسن خلقك و كف لسانك و اكظم غیظك و اقل لغوك و تغرس عفوك و تسخو نفسك. [1] .
می فرماید اخلاق خود را نیكو سازید و زبان خود را حفظ كنید - غضب و خشم خود را فرونشانید و كمتر سخن بیهوده گویند بذر عفو بنشانید و نفوس خود را به گذشت سخاوتمند كنید.
فرمود خوش بیانی و شیرین زبانی شما مستلزم این است كه دوستانی اطراف شما جمع شوند و این زبان خوش همنشین خوب بار می آورد و تربیت می كند و كم كم این غریزه طبیعی عادت ثانوی می گردد.
امام صادق علیه السلام می فرماید ممارست در حسن كلام و شیرین زبانی و خوش بیانی كم كم شعار دائمی می گردد و صاحبش را به حسن خلق و طلاقت بیان و فصاحت و بلاغت شهرت می دهد و ساده تر آنكه اگر انسان ممارست و مراقبت كند كه هم خوب حرف بزند و هم حرف خوب بزند فضیلت شهرت می یابد و مردم برای حرفهای خوب او و سخن گفتن او جمع می شوند در نتیجه نصایح او را هم می شوند و خود مشعل فروزانی برای اصلاح حال مردم می گردد.
آنگاه دنباله این سخن فرمود:
یا شیعة آل محمد لیس منا من لم یملك نفسه عند غضبه و من لم یحسن صحبة من صحبه [2] .
[ صفحه 188]
یعنی از ما نیست كسی كه نتواند تملك نفس خود نماید و خویشتن دار باشد و از ما نیست كسی نتواند به سخنان شیرین خود همنشینان خوبی جلب و جذب نماید فرمود وقتی دوستان و همنشینان خود را شناختند آنها را به آزادی و فضیلت یاد كنید حفظ غیب آنها را داشته باشید و با عواطف و مكرمت با آنها رفتار كنید.
مفضل بن عمر به سفر رفته بود وقتی برگشت امام صادق علیه السلام به دیدن او رفت فرمود من صحبك؟ رفیق تو كی بود - مفضل گفت رجل من اخوانی یكی از برادران دینی من بود فرمود تو با او چه كردی؟ گفت اول او را نمی شناختم و مقام و مرتبه او را نمی دانستم فرمود اما علمت ان من صحب مؤمنا اربعین خطوة سأله الله عنه یوم القیامه.
آیا می دانی كسی كه با مؤمن چهل قدم راه برود خداوند روز قیامت از حق او سؤال می كند؟!
در این بیان امام علیه السلام درس معاشرت و طریق تحكیم مبانی دوستی و برادری را می دهد می فرماید دو مؤمن با هم باید جوشش و كوشش داشته باشند یكدیگر را بشناسند با هم در امور دین و دنیا كمك و یار و معین باشند - از هم قهر و بریده و دور و بی عاطفه نباشید بلكه مأنوس - مألوف دوستی صمیمی برادر - برابر - با گذشت در حق یكدیگر باشید - مؤمن باید نسبت به مؤمن آینه ای باشد كه حسن و قبح خود را در آن بیند امتیاز مسلمین عموما و مؤمنین خصوصا در سایر ملل مانند یهود و نصاری كه بسیار بی عاطفه و خونسرد و بیگانه و نجیب هستند - این است كه عوامل و رفاقت و مصاحبت و دوستی و حمایت - معاضدت مساعدت با هم داشته به انعام و اكرام - اطعام - تحف و هدایا به مساوات مواسات - انفاق و ایثار و صلات و جوائز و غیره با هم جوشش و كوش دارند گرم و دارای عواطف متبادله باشند.
[1] وسائل الشيعه ص 203 ج 2.
[2] نفس المصدور به نقل الامام الصادق عليه السلام علامه مظفر ص 71.